Choroby weneryczne to wciąż duży problem, który najczęściej jest konsekwencją podejmowania ryzykownych zachowań seksualnych. Schorzenia te wywołują bakterie, wirusy, pasożyty lub grzyby, a ich przebieg bywa bardzo trudny. Warto więc wiedzieć w jakich sytuacjach może dojść do zakażenia oraz jakie są objawy najczęściej występujących chorób wenerycznych.
Menu nawigacyjne:
- Co to są choroby weneryczne i dlaczego tak łatwo się rozprzestrzeniają? Przedstawiamy 10 najczęstszych chorób przenoszonych drogą płciową
- Kto jest najbardziej narażony na zarażenie się chorobami wenerycznymi?
- W jaki sposób najczęściej dochodzi do zarażenia?
- Czy wszystkie choroby przenoszone drogą płciową można wyleczyć?
- Jak uniknąć chorób wenerycznych? Zapobieganie i 5 zasad zdrowej profilaktyki
Co to jest choroba weneryczna?
Choroby weneryczne to grupa chorób zakaźnych, które najczęściej przenoszone są drogą płciową. Można się nimi zarazić głównie w sytuacji, gdy podczas intymnego zbliżenia drobnoustroje odpowiedzialne za rozwój choroby zostają przekazane z organizmu nosiciela do drugiego ciała.
Choroby przenoszone drogą płciową uważane są za schorzenia ściśle związane z seksem. Do zakażenia najczęściej dochodzi bowiem w wyniku seksu pochwowego, analnego lub oralnego. Istnieją też jednak inne drogi zakażenia, o których wiele osób nie wie. Nie jest to co prawda droga kropelkowa, ale bakterie, wirusy, grzyby lub pasożyty odpowiedzialne za rozwój poszczególnych schorzeń tego typu mogą wniknąć do naszego organizmu również przez uszkodzenia na skórze. Wówczas wystarczy zatem użyć pokrytych drobnoustrojami przedmiotów, takich jak wilgotny ręcznik zabierany na basen, którym dzielimy się z inną osobą, gąbka albo akcesoria erotyczne, aby zarazić się chorobą weneryczną [1], [2].
Choć tak naprawdę stosunkowo ciężko jest się nimi zarazić, choroby intymne występują niezwykle często [3]. Wynika to między innymi z tego, że mnóstwo osób wciąż nie wie jak można się zarazić chorobami wenerycznymi, jak się one objawiają i jakie są sposoby ich leczenia.
1. Chlamydia
Chlamydioza jest wywoływana przez bakterie przenoszone drogą płciową Chlamydia trachomatis, które przede wszystkim rozwijają się w szyjce macicy lub w cewce penisa. Chlamydia u mężczyzn może powodować powstawanie brzydko pachnącej wydzielina z penisa, a u kobiet z pochwy [4]. Chorzy odczuwają też często bóle brzucha oraz ból podczas mikcji i seksu. U wielu osób przez miesiące a nawet lata nie występują jednak żadne niepokojące objawy, co sprzyja łatwemu rozprzestrzenianiu się choroby [5].
Diagnostyka tego schorzenia jest bardzo prosta, gdyż wystarczy wykonać test PCR. Samo leczenie chlamydiozy również nie należy do szczególnie trudnych. Pacjentom, u których stwierdzi się obecność DNA wspomnianych bakterii podaje się odpowiednio dobrane antybiotyki [4]. W przypadku takiego schorzenia jak chlamydia leczenie zwykle trwa 7 dni.
2. HIV i AIDS
Chorobę tę wywołuje wirus HIV, który powoduje postępujące upośledzenie układu odpornościowego człowieka. Zakażenie HIV następuje tylko poprzez wymianę płynów ustrojowych oraz poprzez tzw. transmisję wertykalną, czyli z matki na dziecko podczas ciąży, porodu lub karmienia piersią [6]. Zarażenie się np. przez pocałunek jest więc praktycznie niemożliwe [7].
W początkowej fazie choroby u wielu osób nie występują żadne objawy HIV, co może trwać nawet 10 lat. Zdarza się jednak, że po kilku tygodniach od zakażenia u pacjentów występują dolegliwości grypopodobne, które jednak rzadko są odczytywane jako pierwsze objawy HIV. Dlatego choroba często rozwija się w ukryciu, aż do fazy zaawansowanej. Wówczas u osób z HIV najczęstsze objawy to ekstremalne zmęczenie, nagła utrata wagi, nawroty gorączki i nocnych potów, kaszel i długotrwałe obrzęki węzłów chłonnych [6].
Obecnie zakażenie HIV nie jest już uznawane za wyrok śmierci dla pacjentów, choć może być śmiertelne dla osób, które nie podejmują żadnego leczenia [8]. Choć całkowite wyleczenie nie jest możliwe, u chorych stosowana jest skuteczna farmakoterapia, która pozwala kontrolować wirusa i złagodzić ewentualne objawy.
W celu zdiagnozowania choroby wykonywane są testy oparte o metodę ELISA na przeciwciała HIV-1 i HIV-2 oraz na antygen p24 [9]. Zaleca się, aby osoby często zmieniające partnerów seksualnych regularnie wykonywały takie testy na obecność wirusa HIV w swoich organizmach.
3. Kandydoza
Kandydoza to choroba, którą wywołują drożdże (rodzaj grzybów), a nie jak sądzi wiele osób bakterie, candida albicans. Atakują one przede wszystkim kobiece narządy płciowe, dlatego bardzo często u pań występuje drożdżyca pochwy. Objawy kandydozy w tym przypadku to silne swędzenie okolic intymnych, pieczenie, obrzęk i rumienie oraz tzw. serowate upławy. Jeśli natomiast to u mężczyzn zostaną stwierdzone drożdżaki candida objawy to przede wszystkim pieczenie i świąd genitaliów, a także czerwone plamki i pęcherzyki na napletku [10]. Bardzo często objawy choroby wenerycznej u mężczyzn to także dyskomfort odczuwany podczas stosunku.
Aby doszło do rozwoju drożdżaków nie jest konieczne odbycie stosunku. Powodem choroby może być bowiem zbyt ciasna bielizna, nadmierna otyłość, cukrzyca czy przyjmowanie sterydów [11].
W celu zdiagnozowania choroby wykonuje się test PCR oraz badanie na antygen candida. Kandydoza pochwy i męskich narządów płciowych jest leczona przy pomocy leków przeciwgrzybiczych. Nie jest to groźna choroba, ale jej leczenie może trwać nieco dłużej.
4. Kiła (syfilis)
Kiła to schorzenie bakteryjne, wywoływane przez bakterię krętka bladego. Do zakażenia nią dochodzi poprzez kontakty seksualne, zarówno dopochwowe i analne, jak i oralne, a także przez kontakt ze zmienioną chorobowo skórą. Bakterią może zarazić się też dziecko znajdujące się w łonie matki, która jest zakażona i jest to wówczas kiła wrodzona. Dlatego u kobiet ciężarnych wykonuje się testy w tym kierunku.
W przypadku takiej choroby jak kiła objawy u części pacjentów mogą się w ogóle nie pojawić. Natomiast u innych pojawiają się i znikają one naprzemiennie nawet w przeciągu 2 lat [12]. Pacjenci zmagają się także z różnymi dolegliwości w zależności od stadium rozwoju choroby. Pierwsze objawy kiły to zazwyczaj powstawanie niepozornych grudek na ciele lub bolących ranek (np. na penisie, genitaliach, na sromie i w okolicy odbytu). W tym przypadku zresztą mogą też wystąpić takie objawy na twarzy (między innymi na ustach). Może pojawić się też ból gardła, nadmierne zmęczenie czy wypadanie włosów [13]. Dla drugiej fazy tego schorzenia charakterystyczna jest wysypka. W przypadku takiej choroby jak kiła wysypka pojawia się na dłoniach oraz na podeszwach stóp.
Według CDC aż 48% przypadków zachorowań diagnozuje się u mężczyzn homoseksualnych [14]. Leczenie kiły polega na domięśniowym wstrzyknięciu choremu penicyliny benzatynowej. Ważne, aby zrobić to jak najszybciej, ponieważ antybiotyk zabije bakterie, ale nie naprawi szkód, które już spowodowały. Nieleczona kiła może powodować poważne komplikacje, rozprzestrzeniając się na mózg i układ nerwowy albo oczy. Choroba może wywołać też paraliż, migreny, problemy z koordynacją, a nawet ślepotę.
5. Kłykciny kończyste (HPV)
Jest to schorzenie wirusowe, które wywołuje wirus brodawczaka ludzkiego (HPV). Jest on przekazywany głównie poprzez stosunki płciowe (pochwowe, analne lub oralne), gdy na przykład obecny jest wirus HPV na prąciu mężczyzny. Obecnie jest to zresztą najczęstsza infekcja przenoszona drogą płciową. Można jednak zarazić się też poprzez kontakt brodawki z uszkodzoną skórą.
Istnieją różne rodzaje wirusa HPV, a w związku z tym, że nawet przez kilka lat nie powoduje on żadnych dolegliwości, jego rozprzestrzenianie się jest znacznie ułatwione. Kiedy pierwsze objawy już się pojawią zazwyczaj mają one postać brodawek lub grudek w okolicach narządów płciowych i odbytu. W rzadszych przypadkach zmiany te mogą powstawać w jamie ustnej (np. na języku, w gardle i krtani). Zdarzają się również przypadki, w których mogą obejmować same usta.
Bardzo wiele mówi się o tym, jakie choroby może wywoływać ten wirus u kobiet, ale należy podkreślić, że HPV u mężczyzn również bywa groźny [15]. Konsekwencją zarażenia może być rak szyjki macicy, sromu lub penisa, a także nowotwór tylnej części gardła. Istnieje szczepionka dla osób do 26. roku życia, ale jest ona skuteczna wyłącznie u osób, które nie zostały jeszcze zarażone wirusem HPV.
6. Opryszczka narządów płciowych
Jest to choroba wirusowa, którą wywołuje wirus HSV-2. Rozprzestrzenia się ona zarówno poprzez seks pochwowy i analny, ale może się także przenieść z jamy ustnej do genitaliów [16]. Oprócz tego, zakażenie może nastąpić w wyniku kontaktu zmienionej chorobowo skóry ze skórą drugiej osoby [17].
Tego typu wirusy przenoszone drogą płciową sprawiają, że u chorych powstają brodawki na narządach płciowych lub w okolicy odbytu. Taka opryszczka na pochwie, na penisie lub odbycie początkowo ma postać pęcherzy, które następnie pękają pozostawiając owrzodzenia. Objawy skórne wywołują również swędzenie oraz pieczenie. Samego wirusa nie da się wyleczyć, ale można łagodzić objawy choroby przy pomocy leków przeciwwirusowych.
7. Rzeżączka
Chorobę tę najczęściej wywołują bakterie Gram-ujemne dwoinki rzeżączki. Do zakażenia w większości przypadków dochodzi poprzez kontakty seksualne lub podczas porodu. Bardzo rzadko zdarza się, że dochodzi do niego poprzez zainfekowane przedmioty.
Zwłaszcza u kobiet rzeżączka bardzo często nie powoduje żadnych dolegliwości. Natomiast objawy rzeżączki u mężczyzn to pieczenie podczas oddawania moczu oraz biało-żółta lub zielona wydzielina z penisa. U niektórych osób może rozwinąć się też rzeżączka gardła i związane z nią rzeżączkowe zapalenie gardła czy odbytu. Rzadko zdarzają się objawy skórne w postaci małych czerwonych pęcherzyków.
Leczenie polega na podawaniu obydwojgu partnerom antybiotyków. Terapia jest jednak coraz trudniejsza ze względu na rosnącą antybiotykoodporność bakterii [18].
8. Rzęsistkowica
Rzęsistkowica to infekcja pierwotniakiem pasożytniczym Trichomonas vaginalis (inaczej rzęsistek pochwowy), do której dochodzi głównie podczas seksu. Zakażenie najczęściej obejmuje srom, pochwę, szyjkę macicy lub cewkę moczową i nie rozprzestrzenia się na inne części ciała. Jest to jedna z najczęściej skutecznie leczonych chorób wenerycznych.
Rzęsistkowica u mężczyzn zazwyczaj przebiega bezobjawowo [19]. W przypadku kobiet natomiast najczęstsze objawy rzęsistkowicy to pieczenie i swędzenie wewnątrz pochwy, ból przy oddawaniu moczu oraz żółtozielona, pienista wydzielina z pochwy o rybim zapachu. Jeśli chodzi o zmiany na skórze to może wystąpić zaczerwienienie obszarów intymnych. W 30% przypadków nie pojawiają się jednak żadne dolegliwości.
9. Wirusowe zapalenie wątroby typu B
Choroba ta, której inna nazwa to żółtaczka typu B, jest wywoływana przez wirus HBV. Może on być przenoszony przez krew, nasienie oraz inne płyny ustrojowe, które dostaną się do ciała osoby niezainfekowanej. Do zakażenia może dojść również w ciąży, gdy wirus dostaje się do płodu z ciała matki. Większość osób, u których potwierdzono nosicielstwo wirusa odpowiedzialnego za WZW typu B zdrowieje całkowicie. Jednak istnieje ryzyko przejścia choroby w stan przewlekły i jest ono szczególnie wysokie u niemowląt.
Objawy WZW B to między innymi żółknięcie skóry i białek oczu, nadmierne zmęczenie, gorączka, bóle stawów, brak apetytu, wymioty, ciemny kolor moczu oraz bóle w okolicy wątroby. Nieleczone WZW typu B może prowadzić nawet do rozwoju marskości lub raka wątroby.
Zakażenie można potwierdzić poprzez badanie HBsAG. Istnieje także szczepienie przeciwko żółtaczce, które zapobiega zakażeniu wirusem.
10. Wszawica łonowa
Jest to schorzenie, które charakteryzuje się tym, iż w okolicach intymnych danej osoby zaczyna bytować wesz łonowa, czy też inaczej mendoweszka. Do zarażenia nimi dochodzi zazwyczaj poprzez kontakt seksualny. Dużo rzadziej przenoszą się one na kolejną osobę przez zarażoną pościel, odzież lub ręczniki [20]. Jednak wciąż jest to możliwe! Należy również podkreślić, że wszawica łonowa to nie to samo co wszawica głowowa, gdyż wszy łonowe praktycznie nie atakują okolic głowy.
Tego typu choroby narządów płciowych objawiają się przede wszystkim nadmiernym swędzeniem obszarów zajętych przez wszy. W tym przypadku może być to więc świąd genitaliów, wzgórka łonowego, brzucha, pachwin, uda, a nawet swędzenie odbytu. Chorobę można zdiagnozować przez stwierdzenie, że w tych miejscach występują dorosłe osobniki lub gnidy wszy, czyli ich jaja.
W celu leczenie wszawicy łonowej miejscowo używany jest specjalny preparat na wszy i gnidy w postaci płynu lub maści. Należy przy tym pamiętać, że suche gnidy nie świadczą o wyleczeniu, a dokładne ogolenie miejsc intymnych nie wystarczy, aby pozbyć się wesz. Po zakończeniu leczenia należy koniecznie wyprać pościel oraz wszystkie ubrania przynajmniej w 50 stopniach Celsjusza. Należy się też powstrzymać od współżycia do kolejnych badań.
Kto jest najbardziej narażony na zarażenie?
Zarazić może się tak naprawdę każdy, jednak można wyróżnić pewne grupy, które są narażone na zakażenie w nieco większym stopniu [21]. Są to przede wszystkim ludzie młodzi, między 15 a 24 rokiem życia, którzy są bardziej skorzy do podejmowania ryzykownych zachowań seksualnych oraz często nawet nie wiedzą czym są choroby płciowe. Ryzyko zarażenia jest większe również w przypadku osób homoseksualnych. Osoby te niejednokrotnie unikają prezerwatyw i w wielu przypadkach także brak im wystarczająco szerokiej wiedzy o wszystkich zagrożeniach.
Czy można zarazić się chorobą weneryczną bez stosunku przez seks oralny lub analny?
Odpowiedź na pytanie czy można zarazić się chorobą weneryczną bez stosunku, jest jednoznaczna – tak, jest to jak najbardziej możliwe. Zwłaszcza jeśli nie zabezpieczamy się przy pomocy prezerwatywy.
Do zakażenia w wielu przypadkach może dojść przez płyny ustrojowe. Dlatego wystarczy uszkodzenie tkanki w obrębie jamy ustnej (np. ranka na dziąśle), aby się zarazić podczas seksu oralnego [22]. Rzeżączka i chlamydioza często określane są z kolei jako choroby weneryczne gardła, gdyż mogą zainfekować również te obszary naszego ciała. W taki sposób można zresztą zarazić się też innymi schorzeniami tego typu.
Warto też pamiętać, że niektóre kobiece i męskie choroby weneryczne mogą przenosić się przez sam kontakt ze skórą, bez udziału płynów ustrojowych. Jeśli więc mamy pecha wystarczy tylko skorzystać z zakażonego ręcznika, odzieży lub pościeli.
W jaki sposób diagnozuje się choroby przenoszone drogą płciową?
Jeśli mamy podejrzenia, że mogło dojść do zarażenia przez oral albo niezabezpieczony stosunek pochwowy lub analny, powinniśmy wykonać odpowiednie badania weneryczne. Zwłaszcza jeśli pojawiły się u nas jakiekolwiek niepokojące objawy.
Badania, które można wykonać w takiej sytuacji to przede wszystkim:
- badanie z krwi – odpowiednio dobrany test na obecność określonych mikroorganizmów, do wykonania którego wystarczy jedynie próbka krwi pacjenta. W ten sposób możliwe jest rozpoznawanie chorób takich jak chlamydioza, kiła, opryszczka, WZW B czy HIV;
- posiew moczu – badanie tego typu umożliwia wykrycie DNA poszczególnych patogenów chorób wenerycznych. W ten sposób można zdiagnozować m.in. rzeżączkę, chlamydiozę i rzęsistkowicę;
- badanie wymazu – wymaz może zostać pobrany np. z otwartych ran, cewki moczowej, pochwy czy spod napletka. Badanie pozwala zdiagnozować m.in chlamydiozę, kandydozę oraz kłykciny kończyste.
Czy choroby weneryczne można wyleczyć?
W przypadku takich schorzeń jak choroby weneryczne objawy często pojawiają się z dużym opóźnieniem, ze względu na długi okres inkubacji drobnoustrojów. Nieco utrudnia to podjęcie stosownego leczenia od razu po zakażeniu, ale mimo to większość chorób tego typu można wyleczyć. Nie jest to zawsze łatwe, ale konieczne, by uniknąć zarażania kolejnych osób.
Jeśli chodzi o bakteryjne choroby weneryczne leczenie praktycznie zawsze polega na przyjmowaniu antybiotyków. Leki muszą być przyjmowane dokładnie przez czas określony przez lekarza, aby przyniosły oczekiwany skutek. Dodatkowo należy zachować wstrzemięźliwość przez mniej więcej 7 dni. W zależności od rodzaju schorzenia oraz tego jakie objawy u mężczyzn i kobiet występują, stosowane mogą być preparaty doustne lub miejscowe.
Nieco trudniej jest w przypadku schorzeń wywołanych wirusami (np. AIDS i HPV). Wciąż nie wiadomo do końca jak leczyć choroby weneryczne tego typu, aby uzyskać pełne wyzdrowienie. Dlatego terapia w ich przypadku polega na stosowaniu leków przeciwwirusowych, które ograniczają dalsze rozprzestrzenianie się wirusów oraz łagodzą lub eliminują objawy chorób wenerycznych u mężczyzn i kobiet. Cały czas istnieje jednak możliwość dalszego zarażania innych osób, dlatego tak ważne jest dołożenie wszelkich starań, aby zminimalizować to ryzyko.
Profilaktyka chorób przenoszonych drogą płciową
Niezwykle istotne jest zapobieganie zakażeniom chorobami wenerycznymi, które mogą przez długi czas nie dawać żadnych objawów i tym samym łatwiej się rozprzestrzeniać. Tak naprawdę jedyną w 100% skuteczną metodą uchronienia się przez zarażeniem jest całkowita wstrzemięźliwość lub znaczące ograniczenie liczby partnerów seksualnych. Warto jednak stosować pewne zasady, które mogą obniżyć ryzyko zachorowania.
Jeśli interesuje Cię profilaktyka chorób przenoszonych drogą płciową trzymaj się tych zasad:
- używaj prezerwatyw – antykoncepcja mechaniczna może uchronić nas przez chorobami wenerycznymi. Dlatego warto stosować prezerwatywy podczas seksu z nowymi partnerami, uważając przy tym, by nie były uszkodzone;
- unikaj dzielenia się ręcznikiem – niektóre choroby weneryczne mogą przenosić się poprzez przedmioty, takie jak wilgotne ręczniki. Nie korzystajmy więc z tego samego ręcznika ze znajomymi lub nowymi partnerami;
- wybieraj zaufane miejsca wykonywania zabiegów – jeśli zamierzamy zrobić sobie tatuaż, wykonać piercing czy skorzystać z usług gabinetu kosmetycznego koniecznie upewnijmy się, że przestrzega się w nich zasad higieny. Używanie w nich brudnych narzędzi może bowiem skutkować zakażeniem;
- zaszczep się przeciw wirusom – przed zarażeniem się niektórymi wirusami możemy zabezpieczyć się odpowiednią szczepionką. Warto więc zaszczepić się chociażby na HPV czy HBV;
- rozmawiaj szczerze z partnerem – szczera rozmowa z nowym partnerem również może uchronić nas przez chorobą weneryczną. Przed pierwszym współżyciem dobrze jest sprawdzić swój stan zdrowia wykonując wspólnie badania weneryczne.
Zdrowy rozsądek i przestrzeganie powyższych zasad mogą stać się najlepszą profilaktyką chorób wenerycznych. Należy przy tym pamiętać, że w przypadku jakichkolwiek podejrzeń, iż możemy być zakażeni, powinniśmy jak najszybciej wykonać odpowiednie badania. A w przypadku, gdy ich wynik będzie pozytywny powstrzymajmy się od współżycia i natychmiast podejmijmy stosowne leczenie.
Piśmiennictwo i literatura
- [1] https://www.aerzteblatt.de/int/archive/article/173439
- [2] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5389207/
- [3] https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/zdrowie/zdrowie/zachorowania-na-niektore-choroby-zakazne,20,1.html
- [4] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5354567/
- [5] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537286/
- [6] https://www.karger.com/Article/FullText/445852
- [7] https://www.bmj.com/content/294/6569/446.2
- [8] http://hivinsite.ucsf.edu/hiv?page=basics-00-14
- [9] https://aids.gov.pl/poradnia_internetowa/testy/
- [10] https://link.springer.com/article/10.1007/s40257-016-0206-4
- [11] “Mikrobiologia i choroby zakaźne”, Wrocław, Urban & Partner, 2000, ISBN 83-85842-59-4.
- [12] https://www.bmj.com/content/334/7585/143
- [13] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1779891/
- [14] https://www.cdc.gov/std/syphilis/stats.htm
- [15] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448132/
- [16] https://www.mdpi.com/1999-4915/11/5/463
- [17] Arvin A, Campadelli-Fiume G, Mocarski E, “Human Herpesviruses: Biology, Therapy, and Immunoprophylaxis.”, Cambridge: Cambridge University Press; 2007
- [18] https://www.canada.ca/content/dam/phac-aspc/documents/services/reports-publications/canada-communicable-disease-report-ccdr/monthly-issue/2019-45/issue-2-february-7-2019/ccdrv45i23a02-eng.pdf
- [19] https://www.cdc.gov/std/trichomonas/stdfact-trichomoniasis.htm
- [20] https://www.hindawi.com/journals/crim/2015/287906/
- [21] https://www.cdc.gov/nchhstp/newsroom/2019/2018-STD-surveillance-report-press-release.html
- [22] https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0738081X04001257?via%3Dihub